Bwyd a Chi 2 – CSHB Cylch 8: Pennod 2 – Dealltwriaeth a defnydd o’r Cynllun Sgorio Hylendid Bwyd

Dealltwriaeth o’r Cynllun Sgorio Hylendid Bwyd 

Gofynnwyd i’r ymatebwyr pa fathau o fusnesau bwyd oedd yn dod o dan y CSHB yn eu tyb nhw, gan ddewis o blith rhestr o fusnesau. Roedd y rhan fwyaf o’r ymatebwyr yn meddwl bod y CSHB yn berthnasol i fwytai (93%), caffis (91%), siopau tecawê (89%), siopau coffi neu frechdanau (87%), tafarndai (85%), a gwestai neu lety gwely a brecwast (77%). Roedd llai o ymatebwyr yn meddwl bod y CSHB yn berthnasol i ysgolion a sefydliadau eraill (55%), archfarchnadoedd (45%), a stondinau marchnad neu fwyd stryd (45%) (Ffigur 8).(footnote) Yng Nghymru yn unig, mae’r CSHB hefyd yn cwmpasu sefydliadau bwyd sy’n ymwneud â masnach busnes-i-fusnes, er enghraifft gweithgynhyrchwyr bwyd, neu becynwyr nad ydynt yn gwerthu i siopau manwerthu. Dim ond 38% o ymatebwyr yng Nghymru oedd yn meddwl bod y CSHB yn cynnwys y mathau hyn o fusnesau.

Ffynhonnell: Bwyd a Chi 2: Cylch 8

Defnydd o’r Cynllun Sgorio Hylendid Bwyd 

Gofynnwyd i’r holl ymatebwyr, a oedden nhw wedi gwirio sgôr hylendid bwyd busnes bwyd yn ystod y 12 mis diwethaf (naill ai ar safle’r busnes neu ar-lein), ni waeth faint yr oedden nhw’n ei wybod am y CSHB ac ni wnaeth a wnaethon nhw benderfynu prynu bwyd yno ai peidio. Roedd tua 4 o bob 10 (42%) wedi gwirio sgôr hylendid bwyd busnes bwyd yn ystod y 12 mis diwethaf. ^{(footnote 1)}

Roedd ymatebwyr yng Nghymru (58%) yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid bwyd busnes bwyd nag ymatebwyr yn Lloegr (41%) a Gogledd Iwerddon (49%)**.

Roedd yr arfer o wirio sgoriau hylendid bwyd yn amrywio rhwng gwahanol grwpiau o bobl.

• Grŵp oedran: roedd ymatebwyr iau yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid bwyd busnes nag oedolion hŷn. Er enghraifft, roedd 53% o’r rheiny rhwng 25 a 34 oed wedi gwirio sgôr hylendid bwyd busnes o’u cymharu â 26% o’r rheiny 75 oed a hŷn.
• Maint y cartref: roedd y rheiny mewn cartrefi â 3 neu 4 person neu fwy (er enghraifft, 52% o’r rheiny mewn cartref â 4 person) yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr busnes na’r rheiny mewn cartrefi ag un person (33%).
• Rhanbarth (Lloegr): roedd ymatebwyr o Ddwyrain Canolbarth Lloegr (48%), Gogledd-orllewin Lloegr (47%) yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid bwyd busnes nag ymatebwyr o Dde-orllewin Lloegr (35%) neu Lundain (35%).
• Diogeledd bwyd ^{(footnote 2)}: roedd ymatebwyr â lefelau isel neu isel iawn (52%)  o ddiogeledd bwyd yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid bwyd busnes o gymharu â 40% o’r rheiny â lefelau ymylol uchel o ddiogeledd bwyd.
• Gorsensitifrwydd i fwyd: roedd ymatebwyr ag alergedd bwyd (57%) – ond nid y rheiny â mathau eraill o orsensitifrwydd i fwyd, fel anoddefiad bwyd neu glefyd seliag – yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid bwyd busnes o gymharu â 41% o’r rheiny heb unrhyw alergedd neu anoddefiad bwyd.
• Cyfrifoldeb dros goginio: roedd yr ymatebwyr sy’n gyfrifol am goginio (43%) yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid bwyd busnes  o gymharu â 29% o’r rheiny nad ydyn nhw’n coginio.

Gofynnwyd i’r ymatebwyr hynny a oedd wedi gwirio sgôr hylendid bwyd busnes bwyd pa fathau o fusnesau yr oedden nhw wedi gwirio sgoriau hylendid ar eu cyfer yn ystod y 12 mis blaenorol.  Roedd y rhan fwyaf o’r ymatebwyr wedi gwirio sgôr hylendid bwyd siopau tecawê (70%) a bwytai (70%). Roedd dros hanner (51%) wedi gwirio sgôr hylendid bwyd caffis; roedd 35% wedi gwirio sgôr siopau coffi neu frechdanau ac roedd 34% wedi gwirio sgôr tafarndai (Ffigur 9). ^{(footnote 3)}

Ffynhonnell: Bwyd a Chi 2: Cylch 8

Roedd yr arfer o wirio sgoriau hylendid bwyd yn amrywio rhwng gwahanol fathau o fusnesau ar gyfer gwahanol grwpiau o bobl.

• Grŵp oedran: roedd ymatebwyr hŷn yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid bwyd rhai mathau o fusnesau nag oedolion iau. Er enghraifft, roedd ymatebwyr rhwng 65 a 74 oed yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid bwyd caffis (59%), tafarndai (47%), siopau coffi a brechdanau (43%), a gwestai/llety gwely a brecwast (17%) nag ymatebwyr rhwng 16 a 24 oed (42% caffis, 27% tafarndai, 32% siopau coffi neu frechdanau, a 6% gwestai/llety gwely a brecwast).
• Maint y cartref: roedd y rheiny mewn cartrefi â 2 pherson neu fwy yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid bwyd siopau tecawê na’r rheiny mewn cartrefi ag 1 person (56%). Er enghraifft, roedd 79% o’r ymatebwyr a oedd yn byw mewn cartrefi â 5 person neu fwy wedi gwirio sgôr hylendid bwyd siopau tecawê.
• Diogeledd bwyd: roedd ymatebwyr â diogeledd bwyd isel (82%) yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid bwyd siopau tecawê nag ymatebwyr â diogeledd bwyd ymylol (72%) neu uchel (65%).
• Incwm blynyddol y cartref: roedd y rheiny mewn cartrefi ag incwm blynyddol o lai na £19,000 yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid bwyd archfarchnadoedd (17%) na chartrefi ag incwm uwch. Er enghraifft, roedd 3% o gartrefi a oedd yn ennill rhwng £64,000 a £95,999, a 5% o gartrefi a oedd yn ennill £96,000 neu fwy wedi gwirio sgôr hylendid bwyd archfarchnadoedd.
• Rhanbarth (Lloegr): roedd ymatebwyr o Lundain (77%), De-ddwyrain Lloegr (76%) a Swydd Efrog a’r Humber (75%) yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid bwyd bwytai nag ymatebwyr o Ogledd-orllewin Lloegr (56%).  Roedd ymatebwyr o Orllewin Canolbarth Lloegr (80%) a Gogledd-orllewin Lloegr (77%) yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid bwyd siopau tecawê nag ymatebwyr yn Ne-orllewin Lloegr (62%) a Llundain (57%).

Gofynnwyd i’r ymatebwyr hynny a oedd wedi gwirio sgôr hylendid bwyd busnes sut yr oedden nhw wedi gwirio’r sgôr. Roedd y rhan fwyaf o’r ymatebwyr (86%) wedi edrych ar y sticer sgôr hylendid bwyd a oedd yn cael ei arddangos ar safle’r busnes bwyd. Roedd tua 1 o bob 5 (21%) wedi gwirio sgôr hylendid bwyd busnes ar wefan y busnes bwyd neu (20%) ar wefan neu ap archebu bwyd ar-lein (er enghraifft, Just Eat, Deliveroo, Uber Eats), ac roedd 15% o’r ymatebwyr wedi gwirio’r sgôr ar wefan yr ASB (Ffigur 10).(footnote)

Ffynhonnell: Bwyd a Chi 2: Cylch 8

Roedd ymatebwyr yng Nghymru (89%), Lloegr (85%) a Gogledd Iwerddon (91%) yn fwyaf tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid busnes bwyd trwy edrych ar sticer a oedd yn cael ei arddangos ar safle’r busnes**.

Roedd sut yr oedd yr ymatebwyr yn gwirio sgoriau hylendid bwyd yn amrywio rhwng gwahanol grwpiau o bobl.

• Grŵp oedran: roedd ymatebwyr o dan 55 oed (er enghraifft, 20% o’r rheiny rhwng 35 a 44 oed) yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid ar wefan yr ASB na’r rheiny 55 oed a hŷn (er enghraifft, 3% o’r ymatebwyr 75 oed a hŷn).
• Rhanbarth (Lloegr): roedd ymatebwyr yn Nwyrain Lloegr (92%) a De-orllewin Lloegr (91%) yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid busnes bwyd trwy sticer CSHB a arddangoswyd yn y busnes bwyd nag ymatebwyr yn Gogledd-orllewin Lloegr (76%).
• Incwm blynyddol y cartref: roedd ymatebwyr ag incwm y cartref blynyddol o lai na £96,000 (er enghraifft, 27% o’r ymatebwyr ag incwm blynyddol o £19,000 i £31,999) yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid busnes bwyd ar wefan y busnes na chartrefi ag incwm o £96,000 neu fwy (9%). Roedd ymatebwyr ag incwm uwch (er enghraifft, 28% o gartrefi ag incwm o £96,000 neu fwy) yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid ar wefan yr ASB na’r rheiny ag incwm cartref o dan £32,000 (er enghraifft, 8% o’r ymatebwyr ag incwm o £19,000 neu lai).
• Dosbarthiad Economaidd-Gymdeithasol Ystadegau Gwladol (NS-SEC): roedd ymatebwyr mewn galwedigaethau rheoli, gweinyddol a phroffesiynol (23%) yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid busnes bwyd ar wefan y busnes nag ymatebwyr mewn galwedigaethau lled-ailadroddus ac ailadroddus (13%).
• Diogeledd bwyd: Roedd ymatebwyr â diogeledd bwyd isel neu isel iawn (29%) yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid busnes bwyd ar wefan y busnes na’r rheiny â diogeledd bwyd uchel neu ymylol (18%).

Mewn rhai achosion, gall y ffordd y mae grwpiau gwahanol yn gwirio sgôr hylendid busnes bwyd ddangos ble maen nhw’n bwyta allan neu sut maen nhw’n archebu bwyd tecawê.  

• Grŵp oedran: roedd oedolion iau yn fwy tebygol o fod wedi bwyta bwyd tecawê gan gwmni dosbarthu bwyd ar-lein (er enghraifft 59% o’r ymatebwyr 16 i 24 oed) ac o fod wedi gwirio sgôr hylendid busnes bwyd trwy wefan neu ap archebu bwyd ar-lein ( 27% o’r ymatebwyr 16 i 24 oed) o gymharu ag oedolion hŷn. Er enghraifft, roedd 7% o’r rheiny rhwng 65 a 74 oed wedi bwyta bwyd tecawê gan gwmni dosbarthu bwyd ar-lein, ac roedd 5% wedi defnyddio gwefan y busnes hwn i wirio sgôr hylendid busnes bwyd. ^{(footnote 4)}
• Plant o dan 16 oed: roedd yr ymatebwyr â phlant o dan 16 oed yn y cartref hefyd yn fwy tebygol o fod wedi bwyta bwyd tecawê gan gwmni dosbarthu bwyd ar-lein (43%), ac o fod wedi defnyddio gwefan y busnes hwn i wirio sgôr hylendid y busnes bwyd (29%) o gymharu â chartrefi heb blant. Roedd 27% o’r ymatebwyr heb blant yn y cartref wedi bwyta bwyd tecawê gan gwmni dosbarthu bwyd ar-lein, ac roedd 16% wedi defnyddio gwefan y busnes gwn i wirio sgôr hylendid y busnes bwyd.
• Plant o dan 6 oed: yn yr un modd, roedd yr ymatebwyr â phlant ifanc o dan 6 oed yn y cartref hyd yn oed yn fwy tebygol o fod wedi bwyta bwyd tecawê gan gwmni dosbarthu bwyd ar-lein (52%), ac o fod wedi defnyddio gwefan y busnes hwn i wirio sgôr hylendid y busnes bwyd (34%) na chartrefi heb blant ifanc. Roedd 28% o’r ymatebwyr heb blant o dan 6 oed yn y cartref wedi bwyta bwyd tecawê gan gwmni dosbarthu bwyd ar-lein, ac roedd 17% wedi defnyddio gwefan y busnes hwn i wirio sgôr hylendid y busnes bwyd.
• Diogeledd bwyd: roedd ymatebwyr â diogeledd bwyd uchel yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid busnes bwyd drwy edrych ar sticer y CSHB a arddangoswyd yn y busnes bwyd (90%) nag ymatebwyr â diogeledd bwyd isel (79%). Roedd ymatebwyr â diogeledd bwyd uchel (77%) hefyd yn fwy tebygol o fod wedi bwyta allan mewn bwyty, bar neu dafarn nag ymatebwyr â diogeledd bwyd isel (67%). Roedd y rheiny â diogeledd bwyd isel neu ymylol (30% yr un) yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid trwy wefan neu ap archebu bwyd ar-lein o gymharu â 14% o’r rheiny â diogeledd bwyd uchel. Roedd yr ymatebwyr hyn hefyd yn fwy tebygol o fod wedi archebu bwyd tecawê o wefan neu ap dosbarthu bwyd (er enghraifft, 48% o ymatebwyr â diogeledd bwyd isel o gymharu â 23% o ymatebwyr â diogeledd bwyd uchel).

Gofynnwyd i’r ymatebwyr a oedd wedi gwirio sgôr hylendid bwyd busnes yn ystod y 12 mis blaenorol pa mor aml yr oedd yn hawdd dod o hyd i’r sgôr. Dywedodd 14% o’r ymatebwyr ei bod bob amser yn hawdd dod o hyd i sgôr hylendid bwyd, dywedodd 64% ei bod yn hawdd dod o hyd i’r sgôr y rhan fwyaf o’r amser, a dywedodd 19% ei bod yn hawdd dod o hyd i’r sgôr tua hanner yr amser neu o bryd i’w gilydd. ^{(footnote 5)}

Defnyddio’r Cynllun Sgorio Hylendid Bwyd wrth fwyta allan neu brynu bwyd tecawê

Gofynnwyd i’r ymatebwyr pa ffactorau, o blith rhestr o opsiynau, y bydden nhw fel arfer yn eu hystyried wrth benderfynu ble i fwyta allan neu o ble i archebu bwyd tecawê. ^{(footnote 6)}

O blith y rheiny a oedd wedi archebu bwyd o siop tecawê, y ffactorau mwyaf cyffredin a ystyriwyd ganddynt wrth benderfynu o ble i archebu bwyd tecawê oedd profiad blaenorol yr ymatebwyr o’r siop tecawê (79%) ac ansawdd y bwyd (70%). Roedd tua thraean (34%) o’r ymatebwyr wedi ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth benderfynu o ble i archebu tecawê (Ffigur 11). ^{(footnote 7)} 

Ffynhonnell: Bwyd a Chi 2: Cylch 8

Roedd yr ymatebwyr yng Nghymru (45%) yn fwy tebygol o ystyried y sgôr hylendid bwyd na’r ymatebwyr yn Lloegr (33%) neu Ogledd Iwerddon (37%).**

Roedd yr arfer o ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth benderfynu o ble i archebu bwyd tecawê yn amrywio rhwng gwahanol grwpiau o bobl:

• Grŵp oedran: roedd yr ymatebwyr rhwng 45 a 54 oed (39%) yn fwy tebygol o ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth archebu tecawê o gymharu â’r ymatebwyr 65 oed a hŷn (er enghraifft, 19% o’r rhai 75 oed a hŷn).
• Incwm blynyddol y cartref: roedd yr ymatebwyr yr oedd incwm blynyddol eu cartref yn llai nag £19,000 (42%) yn fwy tebygol o ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth archebu tecawê o gymharu â’r ymatebwyr yr oedd incwm blynyddol eu cartref yn £32,000 neu fwy (er enghraifft, 26% o’r rhai ag incwm blynyddol o £96,000 neu fwy).
• Dosbarthiad Economaidd-Gymdeithasol Ystadegau Gwladol (NS-SEC): roedd yr ymatebwyr mewn galwedigaethau goruchwylio neu dechnegol is yn fwy tebygol o ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth archebu bwyd tecawê (41%) na’r ymatebwyr mewn galwedigaethau rheoli, gweinyddol a phroffesiynol (31%).
• Rhanbarth (Lloegr): roedd yr ymatebwyr sy’n byw ym mhob rhanbarth yn Lloegr ac eithrio Swydd Efrog a’r Humber (er enghraifft, 45% o’r rheiny yng Ngorllewin Canolbarth Lloegr) yn fwy tebygol o ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth archebu bwyd tecawê o gymharu â’r rheiny yn Ne-orllewin Lloegr (19%).
• Diogeledd bwyd: roedd yr ymatebwyr â diogeledd bwyd isel neu isel iawn yn fwy tebygol o ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth archebu tecawê (43%) o gymharu â’r ymatebwyr â diogeledd bwyd uchel neu ymylol (30%).
• Cyfrifoldeb dros goginio: roedd yr ymatebwyr sy’n gyfrifol am goginio (35%) yn fwy tebygol o ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth archebu tecawê o gymharu â’r rheiny nad ydynt yn coginio (22%).

O blith y rheiny sy’n bwyta allan, y ffactorau mwyaf cyffredin a ystyriwyd ganddynt wrth benderfynu ble i fwyta oedd ansawdd y bwyd (83%) a phrofiad blaenorol yr ymatebwyr o’r lle (80%) (Ffigur 12). ^{(footnote 8)}

Ffynhonnell: Bwyd a Chi 2: Cylch 8

Nid oedd y Sgôr Hylendid Bwyd ymhlith y deg ffactor uchaf a ystyrir wrth fwyta allan. Hwn oedd yr unfed ffactor mwyaf cyffredin ar ddeg – roedd tua 4 o bob 10 o’r ymatebwyr (41%) yn ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth benderfynu ble i fwyta. Roedd yr ymatebwyr yng Nghymru (52%) a Gogledd Iwerddon (47%) yn fwy tebygol o ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth benderfynu ble i fwyta na’r ymatebwyr yn Lloegr (40%).**

Roedd yr arfer o ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth benderfynu ble i fwyta yn amrywio rhwng gwahanol grwpiau o bobl:

• Grŵp oedran: roedd yr ymatebwyr rhwng 16 a 24 oed (53%) yn fwy tebygol o ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth benderfynu ble i fwyta na’r rhan fwyaf o grwpiau oedran eraill (er enghraifft, 37% o’r ymatebwyr rhwng 25 a 34 oed, a 35% o’r ymatebwyr rhwng 65 a 74 oed).
• Maint yr aelwyd: roedd yr ymatebwyr a oedd yn byw mewn cartrefi â 4 person (48%) yn fwy tebygol o ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth benderfynu ble i fwyta na’r ymatebwyr mewn cartrefi ag 1 person (34%) neu’r ymatebwyr mewn cartrefi â 5 neu fwy o bobl (34%).
• Incwm blynyddol y cartref: roedd yr ymatebwyr yr oedd incwm blynyddol eu cartref yn is (er enghraifft, 47% o’r rhai ag incwm o lai nag £19,000) yn fwy tebygol o ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth benderfynu ble i fwyta na’r ymatebwyr yr oedd incwm blynyddol eu cartref yn uwch (er enghraifft, 25% o’r rhai ag incwm o £96,000 neu fwy).
• Diogeledd bwyd: roedd yr ymatebwyr â diogeledd bwyd isel neu isel iawn (53%) yn fwy tebygol o ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth benderfynu ble i fwyta na’r ymatebwyr â diogeledd bwyd uchel neu ymylol (37%).
• Rhanbarth (Lloegr): roedd yr ymatebwyr yng Ngorllewin Canolbarth Lloegr (52%), Gogledd-ddwyrain Lloegr (50%), Gogledd-orllewin Lloegr (43%) a De-ddwyrain Lloegr (40%) yn fwy tebygol o ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth benderfynu ble i fwyta na’r ymatebwyr yn Ne-orllewin Lloegr (29%).
• Cyfrifoldeb dros siopa: roedd yr ymatebwyr sy’n gyfrifol am siopa (42%) yn fwy tebygol o ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth benderfynu ble i fwyta na’r ymatebwyr nad ydynt byth yn siopa am fwyd (28%).

Pa mor aml roedd yr ymatebwyr yn gwirio sgôr hylendid busnes bwyd wrth gyrraedd y safle

Gofynnwyd i’r ymatebwyr pa mor aml roeddent yn gwirio sgôr hylendid bwyd bwyty neu siop tecawê wrth gyrraedd y safle. Dywedodd tua 1 o bob 10 (9%) eu bod bob amser yn gwirio sgôr hylendid bwyd busnes wrth gyrraedd, dywedodd 21% o’r ymatebwyr eu bod yn gwneud hynny’r rhan fwyaf o’r amser, a dywedodd 32% eu bod yn gwneud hynny tua hanner yr amser neu’n achlysurol. Dywedodd dros draean o’r ymatebwyr (35%) nad oeddent byth yn gwirio sgôr hylendid bwyd busnes wrth gyrraedd y safle. ^{(footnote 9)}

Roedd yr ymatebwyr yng Nghymru (47%) a Gogledd Iwerddon (39%) yn fwy tebygol o ddweud eu bod yn gwirio’r sgôr hylendid bwyd wrth gyrraedd y safle bob amser neu’r rhan fwyaf o’r amser o gymharu â’r ymatebwyr yn Lloegr (28%). Roedd yr ymatebwyr yn Lloegr (36%) a Gogledd Iwerddon (28%) yn fwy tebygol o ddweud nad oeddent erioed wedi gwirio’r sgôr wrth gyrraedd y safle o gymharu â’r rheiny yng Nghymru (18%).