Halogion cemegol

Mae presenoldeb halogion cemegol mewn bwyd yn anfwriadol ac yn annymunol.

Mae enghreifftiau o halogion cemegol yn cynnwys y canlynol:

• mycotocsinau 
• metelau trwm – plwm a mercwri
• llygryddion organig - diocsinau
• acrylamid a all ddeillio o fwyd sy'n cael ei brosesu

Gall halogion cemegol fynd i mewn i'r gadwyn fwyd mewn sawl ffordd. Gall halogi ddigwydd yn ystod cynhyrchu cynradd o ystod o ffynonellau amgylcheddol, gan gynnwys:

• llygredd
• gwastraff o ffatrïoedd
• safleoedd tirlenwi
• llosgwyr
• tanau
• tir wedi'i halogi, gan gynnwys halogiad naturiol
• dŵr wedi'i halogi, er enghraifft diocsinau, cyfansoddion organig halogenaidd neu fetelau trwm
• afiechydon planhigion – mycotocsinau
• halogiad o chwyn, er enghraifft, tocsinau planhigion
• sylweddau penodol yn dod o fwyd anifeiliaid
• amodau'r hinsawdd, er enghraifft gall amodau gwlyb yn ystod camau allweddol wrth dyfu a chynaeafu gynyddu presenoldeb mycotocsinau

Gall halogion cemegol hefyd fynd i mewn i'r gadwyn fwyd ar yr ail gam cynhyrchu

• yn ystod coginio a phrosesu, er enghraifft acrylamid a hydrocarbonau aromatig amlgylchredol
• storio, er enghraifft mycotocsinau
• cludo a thrin

Gall halogion cemegol fod yn niweidiol i iechyd ar lefelau penodol. Mae'n hanfodol rheoli eu lefelau mewn bwyd a lleihau'r lefelau y daw defnyddwyr i gysylltiad â nhw yn eu deiet. Mae nifer o fesurau ar waith i reoli risgiau'r halogion hyn a lleihau lefelau mewn bwyd – gan gynnwys arferion da a mesurau rheoli.

Mesurau rheoleiddio

Ymhlith mesurau rheoli risg, mae mesurau rheoli rheoleiddiol yn chwarae rhan allweddol. Mae deddfwriaeth fwyd gynhwysfawr yn gosod egwyddorion a gofynion cyffredinol cyfraith bwyd yn ogystal â gweithdrefnau mewn materion diogelwch bwyd.

Mae'r gofynion diogelwch bwyd cyfreithiol hyn yn nodi na ddylid rhoi bwyd ar y farchnad os yw'n anniogel, ac y dylid nodi bod bwyd yn anniogel os ystyrir ei fod:

• yn gallu niweidio iechyd
• yn anaddas i’w fwyta gan bobl

Mae egwyddorion sylfaenol rheolaethau halogion cemegol mewn gweithdrefnau gorchuddio bwyd ar gyfer halogion mewn bwyd a gweithdrefnau ar gyfer hylendid bwydydd wedi'u nodi mewn deddfwriaeth ar wahân.
 

Gellir crynhoi'r egwyddorion yn dri phwynt:

• ni ddylid rhoi bwyd sy'n cynnwys halogyn i lefel sy'n annerbyniol o safbwynt iechyd y cyhoedd ar y farchnad
• dylid cadw lefelau halogi mor isel ag sy'n rhesymol bosibl yn dilyn arferion da argymelledig
• gellir gosod lefelau uchaf a ganiateir ar gyfer halogion penodol i ddiogelu iechyd y cyhoedd. Cyfrifoldeb gweithredwyr busnesau bwyd yw sicrhau bod mesurau diwydrwydd dyladwy wedi'u sefydlu a'u dogfennu mewn system Dadansoddi Peryglon a Phwyntiau Rheoli Critigol (HACCP) neu systemau rheoli diogelwch bwyd. Gwneir hyn i reoli'r risg o halogion cemegol mewn bwyd.

Gosodir lefelau uchaf penodol ar gyfer rhai halogion mewn bwyd yn:

• Rheoliad y Comisiwn (CE) a gymathwyd Rhif 1881/2006 ar gyfer Cymru a Lloegr
• Rheoliad y Comisiwn (CE) Rhif 1881/2005 ar gyfer Gogledd Iwerddon

Mae mesurau rheoleiddiol ychwanegol neu fesurau perthnasol wedi'u sefydlu. Mae hyn yn cynnwys:

• dylid dilyn codau arfer da mewn amaethyddiaeth a gweithgynhyrchu bwyd
• lefelau canllaw at ddibenion masnachu

Cyfrifoldeb gweithredwyr busnesau bwyd 

Cyfrifoldeb gweithredwr y busnes bwyd yw sicrhau bod bwyd yn ddiogel ac yn cydymffurfio â deddfwriaeth ar fwyd.

Er mwyn gwneud hyn, mae'n rhaid bod gan weithredwr y busnes bwyd brosesau rheoli diogelwch bwyd a HACCP ar waith i reoli'r perygl o halogion cemegol mewn bwyd. Cyfrifoldeb gweithredwr y busnes bwyd hefyd yw sicrhau bod y mesurau sylw dyladwy sydd ar waith ac wedi'u cofnodi yn eu systemau rheoli diogelwch bwyd/HACCP yn gymesur i'r risg a'r gallu.