Bwyd a Chi 2, Cylch 8: Pennod 4 – Bwyta allan a bwyd tecawê

Cyflwyniad

Mae’r Cynllun Sgorio Hylendid Bwyd (CSHB) yn helpu pobl i wneud dewisiadau gwybodus o ran ble i fwyta allan neu siopa am fwyd trwy roi gwybodaeth glir am safonau hylendid busnesau. Fel arfer, rhoddir sgoriau i leoedd lle caiff bwyd ei gyflenwi, ei werthu, neu ei fwyta, gan gynnwys bwytai, tafarndai, caffis, siopau tecawê, a faniau a stondinau bwyd.

Mae’r ASB yn cynnal y cynllun mewn partneriaeth ag awdurdodau lleol yng Nghymru, Lloegr a Gogledd Iwerddon. Mae swyddog diogelwch bwyd o’r awdurdod lleol yn arolygu busnesau i wneud yn siŵr eu bod yn dilyn y gyfraith hylendid bwyd, a hynny er mwyn i’r bwyd fod yn ddiogel i’w fwyta. Rhoddir sgôr i fusnesau, rhwng 0 a 5. Mae sgôr o 5 yn dangos bod safonau hylendid yn dda iawn, ac mae sgôr o 0 yn dangos bod angen gwella ar frys.

Mae busnesau bwyd yn cael sticer sy’n dangos eu sgôr o dan y Cynllun. Yn Lloegr, caiff busnesau eu hannog i arddangos eu sgôr, ond yng Nghymru a Gogledd Iwerddon, mae’n rhaid i fusnesau bwyd arddangos eu sgôr yn ôl y gyfraith. ^{(footnote 1)} Mae’r sgoriau hefyd ar gael ar wefan yr ASB.

Mae’r bennod hon yn rhoi trosolwg o arferion bwyta allan ac archebu bwyd tecawê yr ymatebwyr, y ffactorau sy’n cael eu hystyried wrth benderfynu ble i fwyta neu archebu bwyd tecawê, ac adnabyddiaeth a defnydd o’r Cynllun Sgorio Hylendid Bwyd.

Amlder bwyta allan ac archebu bwyd tecawê

Ffynhonnell: Bwyd a Chi 2: Cylch 8

Gofynnwyd i’r ymatebwyr ble roeddent wedi bwyta bwyd yn ystod y pedair wythnos flaenorol. Roedd tua 6 o bob 10 o’r ymatebwyr wedi bwyta bwyd mewn bwyty (58%), neu mewn caiff, siop goffi neu neu siop frechdanau (naill ai i’w fwyta ar y safle neu i fynd ag ef i ffwrdd) (58%). Roedd dros 4 o bob 10 wedi bwyta bwyd o siop tecawê a archebwyd yn uniongyrchol o siop tecawê neu fwyty (46%), neu mewn tafarn neu far (46%), ac roedd 39% wedi bwyta bwyd mewn bwyty bwyd brys (naill ai i’w fwyta ar y safle neu i fynd ag ef i ffwrdd). Roedd tua 3 o bob 10 (31%) wedi bwyta bwyd o siop tecawê a archebwyd drwy gwmni dosbarthu bwyd ar-lein (er enghraifft, Just Eat, Deliveroo, Uber Eats). Nid oedd tua 1 o bob 10 (8%) o’r ymatebwyr wedi bwyta yn unrhyw un o’r busnesau bwyd a restrwyd yn ystod y 4 wythnos flaenorol (Ffigur 10). ^{(footnote 2)}

Ffynhonnell: Bwyd a Chi 2: Cylch 8

Roedd yr ymatebwyr iau yn fwy tebygol o fod wedi bwyta bwyd o siop tecawê (wedi’i archebu’n uniongyrchol o’r siop neu drwy gwmni dosbarthu bwyd ar-lein) yn ystod y 4 wythnos flaenorol o gymharu â’r ymatebwyr hŷn. Fodd bynnag, nid oedd y tebygolrwydd bod ymatebwyr wedi bwyta mewn bwyty, tafarn neu far yn amrywio’n fawr rhwng y rhan fwyaf o grwpiau oedran. Er enghraifft, roedd 79% o’r rheiny rhwng 16 a 24 oed wedi bwyta bwyd o siop tecawê o gymharu â 25% o’r rheiny 75 oed neu’n hŷn. Mewn cymhariaeth, roedd 72% o’r rheiny rhwng 16 a 24 oed wedi bwyta mewn bwyty, tafarn neu far o gymharu â 71% o’r rheiny rhwng 65 a 74 oed (Ffigur 11).

Ffynhonnell: Bwyd a Chi 2: Cylch 8

Roedd yr ymatebwyr ag incwm cartref uwch yn fwy tebygol o fod wedi bwyta allan mewn bwyty, tafarn neu far, neu wedi bwyta bwyd o siop tecawê (wedi’i archebu’n uniongyrchol o’r siop neu drwy gwmni dosbarthu bwyd ar-lein) yn ystod y 4 wythnos flaenorol o gymharu â’r ymatebwyr ag incwm is. Er enghraifft, roedd 80% o’r ymatebwyr ag incwm rhwng £64,000 a £95,999 wedi bwyta allan mewn bwyty, tafarn neu far o gymharu â 55% o’r rheiny ag incwm o £19,000 neu lai. Yn yr un modd, roedd 69% o’r ymatebwyr ag incwm rhwng £64,000 a £95,999 wedi bwyta bwyd tecawê (wedi’i archebu’n uniongyrchol o’r siop neu drwy gwmni dosbarthu bwyd ar-lein) o gymharu â 53% o’r rheiny ag incwm o lai nag £19,000 (Ffigur 12).

Roedd amlder bwyta allan mewn bwyty, tafarn neu far neu fwyta bwyd o siop tecawê (wedi’i archebu’n uniongyrchol o’r siop neu drwy gwmni dosbarthu bwyd ar-lein) yn ystod y 4 wythnos flaenorol hefyd yn amrywio rhwng gwahanol fathau o bobl yn y ffyrdd canlynol:

• Maint y cartref: roedd yr ymatebwyr a oedd yn byw mewn cartrefi mwy yn fwy tebygol o fod wedi bwyta bwyd o siop tecawê na’r rheiny a oedd yn byw mewn cartrefi llai. Er enghraifft, roedd 78% o’r ymatebwyr a oedd yn byw mewn cartref â 5 person neu fwy wedi bwyta bwyd o siop tecawê o gymharu â 40% o’r ymatebwyr a oedd yn byw ar eu pennau eu hunain.
• Plant dan 16 oed yn y cartref: roedd yr ymatebwyr a oedd â phlant yn y cartref (70%) yn fwy tebygol o fod wedi bwyta bwyd o siop tecawê na’r rheiny nad oedd ganddyn nhw blant 16 oed neu iau yn y cartref (55%). I’r gwrthwyneb, roedd y rheiny nad oedd ganddyn nhw blant 16 oed neu iau yn y cartref (73%) yn fwy tebygol o fod wedi bwyta allan mewn bwyty, tafarn neu far o gymharu â’r rheiny â phlant 16 oed neu iau yn y cartref (65%)**.
• NS-SEC ^{(footnote 3)}: roedd ymatebwyr mewn rhai grwpiau galwedigaethol (er enghraifft, 78% o’r rhai mewn swyddi rheoli, gweinyddol a phroffesiynol) yn fwy tebygol o fod wedi bwyta allan mewn bwyty, tafarn neu far o gymharu â’r rhai a oedd yn ddi-waith yn y tymor hir a/neu oedd erioed wedi gweithio (61%) a’r rhai mewn swyddi goruchwylio a thechnegol is (66%), neu alwedigaethau lled-arferol ac arferol (48%). Fodd bynnag, roedd myfyrwyr amser llawn (82%) yn fwy tebygol o fod wedi bwyta bwyd tecawê na’r rheiny mewn grwpiau galwedigaethol (er enghraifft, 56% o alwedigaethau canolradd) a’r rheiny a oedd yn ddi-waith yn y tymor hir a/neu nad oeddent erioed wedi gweithio (66%).
• 25 System ddosbarthu yw Dosbarthiad Economaidd-gymdeithasol Ystadegau Gwladol (NS-SEC) sy’n awgrymu sefyllfa economaidd-gymdeithasol unigolion ar sail statws cyflogaeth a galwedigaeth.
• Rhanbarthau (Lloegr): roedd ymatebwyr yn Llundain (79%) a De-orllewin Lloegr (77%) yn fwy tebygol o fod wedi bwyta allan mewn bwyty, tafarn neu far na’r rheiny yng Ngogledd-ddwyrain Lloegr (61%). I’r gwrthwyneb, roedd ymatebwyr yng Ngogledd-ddwyrain Lloegr (72%) yn fwy tebygol o fod wedi bwyta bwyd tecawê na’r rheiny yn Swydd Efrog a’r Humber (59%), De-ddwyrain Lloegr (56%), Llundain (55%), Dwyrain Canolbarth Lloegr (55%), a De-orllewin Lloegr (55%).
• Trefol/gwledig: roedd ymatebwyr a oedd yn byw mewn ardal drefol (61%) yn fwy tebygol o fod wedi bwyta bwyd o siop tecawê na’r rheiny a oedd yn byw mewn ardal wledig (50%). Fodd bynnag, nid oedd nifer yr achosion o fwyta allan mewn bwyty, tafarn neu far yn amrywio rhwng y rheiny a oedd yn byw mewn ardaloedd trefol (71%) neu wledig (71%)**.
• Diogeledd bwyd: roedd ymatebwyr â diogeledd bwyd uchel (77%) yn fwy tebygol o fod wedi bwyta allan mewn bwyty, tafarn neu far na’r rheiny â diogeledd bwyd ymylol (72%), isel (67%) neu isel iawn (54%). Fodd bynnag, roedd ymatebwyr â diogeledd bwyd uchel (54%) yn llai tebygol o fod wedi bwyta bwyd o siop tecawê na’r rheiny â diogelwch bwyd ymylol (65%), isel (66%) neu isel iawn (69%).
• Grŵp ethnig: roedd ymatebwyr gwyn (73%) yn fwy tebygol o fod wedi bwyta allan mewn bwyty, tafarn neu far o gymharu ag ymatebwyr Asiaidd neu Asiaidd Prydeinig (64%). Fodd bynnag, roedd ymatebwyr Asiaidd neu Asiaidd Prydeinig (70%) yn fwy tebygol o fod wedi bwyta bwyd o siop tecawê o gymharu ag ymatebwyr gwyn (58%). ^{(footnote 4)}
• Cyflwr iechyd hirdymor: roedd ymatebwyr heb unrhyw gyflwr iechyd hirdymor (75%) yn fwy tebygol o fod wedi bwyta allan mewn bwyty, tafarn neu far o gymharu ag ymatebwyr â chyflwr iechyd hirdymor (64%). Fodd bynnag, nid oedd gwahaniaeth mawr rhwng amlder bwyta bwyd o siop tecawê rhwng y rheiny â chyflwr iechyd hirdymor (56%) neu heb gyflwr
• iechyd hirdymor (61%)**.

Bwyta allan a bwyd tecawê yn ôl pryd

Ffynhonnell: Bwyd a Chi 2: Cylch 8

Gofynnwyd i’r ymatebwyr pa mor aml roeddent yn bwyta allan neu’n prynu bwyd tecawê i frecwast, cinio a swper. Roedd ymatebwyr yn lleiaf tebygol o fwyta allan neu brynu tecawê i frecwast, gyda 44% o’r ymatebwyr erioed yn gwneud hyn. Dywedodd tua hanner yr ymatebwyr (56%) eu bod yn bwyta allan neu’n prynu bwyd tecawê i ginio 2-3 gwaith y mis neu’n llai aml. Roedd ymatebwyr yn fwyaf tebygol o fwyta allan neu brynu bwyd tecawê i swper, gyda 64% yn gwneud hyn 2-3 gwaith y mis neu’n llai aml a 23% yn gwneud hyn tua unwaith yr wythnos neu’n amlach (Ffigur 13). ^{(footnote 5)}

Ffactorau a ystyrir wrth fwyta allan

Gofynnwyd i ymatebwyr pa ffactorau, o blith rhestr, y byddent fel arfer yn eu hystyried wrth benderfynu ble i fwyta allan mewn bwytai, tafarndai, bariau, caffis, siopau coffi neu siopau brechdanau.

Ffynhonnell: Bwyd a Chi 2: Cylch 8

Roedd y rheiny sy’n bwyta allan yn fwyaf tebygol o ystyried ansawdd y bwyd (83%) a’u profiad blaenorol o’r lle (80%) wrth benderfynu ble i fwyta. Roedd tua 4 o bob 10 (41%) o’r ymatebwyr yn ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth benderfynu ble i fwyta (Ffigur 14). ^{(footnote 6)}

Y ffactorau a ystyrir wrth archebu bwyd tecawê

Gofynnwyd i ymatebwyr pa ffactorau, o blith rhestr, y byddent fel arfer yn eu hystyried wrth benderfynu o ble i archebu bwyd tecawê. ^{(footnote 7)}

 

Ffynhonnell: Bwyd a Chi 2: Cylch 8

Roedd y rheiny sy’n archebu bwyd tecawê yn fwyaf tebygol o ystyried eu profiad blaenorol o’r siop tecawê (79%) ac ansawdd y bwyd (70%) wrth benderfynu o ble i archebu bwyd tecawê. Roedd tua thraen (34%) o’r ymatebwyr yn ystyried y sgôr hylendid bwyd wrth benderfynu o ble i archebu bwyd tecawê (Ffigur 15). ^{(footnote 8)}

Ymwybyddiaeth ac adnabyddiaeth o’r Cynllun Sgorio Hylendid Bwyd

Dywedodd y rhan fwyaf o’r ymatebwyr (86%) eu bod wedi clywed am y Cynllun Sgorio Hylendid Bwyd. Dywedodd oddeutu 6 o bob 10 (57%) o’r ymatebwyr eu bod wedi clywed am y CSHB a bod ganddyn nhw o leiaf ychydig o wybodaeth amdano. ^{(footnote 9)}, ^{(footnote 10)}

Ffynhonnell: Bwyd a Chi 2: Cylch 8

Roedd y rhan fwyaf o ymatebwyr a oedd yn byw yn Lloegr (86%), Cymru (93%), a Gogledd Iwerddon (91%) wedi clywed am y Cynllun Sgorio Hylendid Bwyd (Ffigur 16)**.

Roedd ymatebwyr yng Nghymru (74%) a Gogledd Iwerddon (66%) yn fwy tebygol o ddweud eu bod wedi clywed am y Cynllun Sgorio a bod ganddynt o leiaf rywfaint o wybodaeth am y Cynllun o gymharu â’r rheiny yn Lloegr (56%).

Pan ddangoswyd delwedd sticer y Cynllun iddynt, nododd y mwyafrif (89%) o’r ymatebwyr eu bod wedi ei weld o’r blaen. Roedd adnabyddiaeth o sticer y Cynllun yn debyg ledled Cymru (95%), Lloegr (89%) a Gogledd Iwerddon (94%). ^{(footnote 11)}**

Defnydd o’r Cynllun Sgorio Hylendid Bwyd

Gofynnwyd i ymatebwyr a oeddent wedi gwirio sgôr hylendid bwyd busnes bwyd yn ystod y 12 mis diwethaf. Dywedodd tua 4 o bob 10 (42%) o’r ymatebwyr eu bod wedi gwirio sgôr hylendid bwyd busnes yn ystod y 12 mis blaenorol. ^{(footnote 12)}

Roedd ymatebwyr a oedd yn byw yng Nghymru (58%) yn fwy tebygol o fod wedi gwirio sgôr hylendid busnes bwyd yn ystod y 12 mis diwethaf o gymharu ag ymatebwyr yn Lloegr (41%) a Gogledd Iwerddon (49%)**.

Ffynhonnell: Bwyd a Chi 2: Cylch 8

Gofynnwyd i’r ymatebwyr a ddywedodd eu bod wedi gwirio sgôr hylendid busnes bwyd yn ystod y 12 mis diwethaf pa fathau o fusnesau bwyd yr oeddent wedi’u gwirio. Y mathau mwyaf cyffredin o fusnesau bwyd yr oedd ymatebwyr wedi gwirio eu sgôr bwyd oedd bwytai (70%) a siopau bwyd tecawê (70%). Roedd ymatebwyr yn llai tebygol o ddweud eu bod wedi gwirio sgôr hylendid bwyd caffis (51%), siopau coffi neu frechdanau (35%) neu dafarndai (34%) (Ffigur 17). ^{(footnote 13)}