Bwyd a Chi 2, Cylch 7: Pennod 1 - Bwyd y gallwch ymddiried ynddo

Cyflwyniad

Cenhadaeth gyffredinol yr ASB yw sicrhau ‘bwyd y gallwch ymddiried ynddo’. Gweledigaeth yr ASB yw system fwyd sy’n bodloni’r gosodiadau canlynol:

• Mae bwyd yn ddiogel
• Mae bwyd yn cyd-fynd â’r hyn sydd ar y label
• Mae bwyd yn iachach ac yn fwy cynaliadwy

Mae’r bennod hon yn rhoi trosolwg o ymwybyddiaeth ymatebwyr o’r ASB a’u hymddiriedaeth ynddi, yn ogystal â’u hyder mewn diogelwch bwyd a chywirdeb yr wybodaeth a ddarperir ar labeli bwyd. 

Hyder o ran diogelwch a dilysrwydd bwyd 

Dywedodd y rhan fwyaf o’r ymatebwyr eu bod yn hyderus o ran diogelwch a dilysrwydd bwyd (hynny yw, eu bod yn ‘hyderus iawn’ neu’n ‘eithaf hyderus’). Dywedodd 88% o’r ymatebwyr eu bod yn hyderus bod y bwyd y maen nhw’n ei brynu’n ddiogel i’w fwyta; a dywedodd 83% o’r ymatebwyr eu bod yn hyderus bod yr wybodaeth ar labeli bwyd yn gywir.  ^{(footnote 1)}

Roedd hyder o ran diogelwch bwyd yn amrywio rhwng gwahanol gategorïau o bobl yn y ffyrdd canlynol: 

• Grŵp oedran: Roedd yr ymatebwyr hŷn yn fwy tebygol o fod yn hyderus bod y bwyd maen nhw’n ei brynu’n ddiogel i’w fwyta nag oedolion iau (er enghraifft, 85% o’r rheiny rhwng 25 a 34 oed o gymharu â 93% o’r rheiny sy’n 75 oed neu’n hŷn)**. 
• Incwm blynyddol y cartref: Roedd yr ymatebwyr ag incwm uwch yn fwy tebygol o fod yn hyderus bod y bwyd y maen nhw’n ei brynu’n ddiogel i’w fwyta o gymharu â’r ymatebwyr ag incwm is, (er enghraifft, roedd 94% o’r rheiny ag incwm rhwng £64,000 a £95,999 yn hyderus o gymharu ag 86% o’r rheiny ag incwm rhwng £19,000 a £31,999)**.
• NS-SEC ^{(footnote 2)}: Roedd yr ymatebwyr â galwedigaethau (er enghraifft, 90% o’r rheiny mewn galwedigaethau rheoli, gweinyddol, a phroffesiynol) a myfyrwyr amser llawn (86%) yn fwy tebygol o fod yn hyderus bod y bwyd y maen nhw’n ei brynu’n ddiogel na’r ymatebwyr hynny a oedd yn ddi-waith yn y tymor hir a/neu erioed wedi gweithio (77%). 
• Diogeledd bwyd: Roedd yr ymatebwyr a oedd â lefelau uwch o ddiogeledd bwyd yn fwy tebygol o fod yn hyderus bod y bwyd y maen nhw’n ei brynu’n ddiogel i’w fwyta o gymharu â’r rhai a oedd â lefelau is o ddiogeledd bwyd (er enghraifft, 93% o’r rheiny â diogeledd bwyd uchel o gymharu â 79% o’r rheiny â diogeledd bwyd isel iawn). 
• Grŵp ethnig: Roedd yr ymatebwyr gwyn (91%) yn fwy tebygol o fod yn hyderus bod y bwyd y maen nhw’n ei brynu’n ddiogel i’w fwyta nag ymatebwyr Asiaidd neu Asiaidd Prydeinig (80%). ^{(footnote 3)} 
• Cyfrifoldeb dros goginio: Roedd yr ymatebwyr sy’n gyfrifol am goginio (89%) yn fwy tebygol o fod yn hyderus bod y bwyd y maen nhw’n ei brynu’n ddiogel i’w fwyta na’r rheiny nad ydyn nhw’n coginio (76%).
• Cyfrifoldeb dros siopa am fwyd: Roedd yr ymatebwyr sy’n gyfrifol am siopa am fwyd (89%) yn fwy tebygol o fod yn hyderus bod y bwyd y maen nhw’n ei brynu’n ddiogel i’w fwyta na’r rheiny nad ydyn nhw’n siopa am fwyd (79%).
• Roedd hyder yng nghywirdeb yr wybodaeth ar labeli bwyd yn amrywio rhwng gwahanol gategorïau o bobl yn y ffyrdd canlynol: 
• NS-SEC: Roedd yr ymatebwyr â galwedigaethau (er enghraifft, 85% o’r rheiny mewn galwedigaethau canolradd) a myfyrwyr amser llawn (88%) yn fwy tebygol o ddweud bod ganddynt hyder yng nghywirdeb labeli bwyd na’r rheiny a oedd yn ddi-waith yn y tymor hir a/neu erioed wedi gweithio (63%).
• Diogeledd bwyd: Roedd yr ymatebwyr â diogeledd bwyd uchel (86%), ymylol (87%) ac isel (83%) yn fwy tebygol o nodi hyder yng nghywirdeb labeli bwyd na’r rheiny â diogeledd bwyd isel iawn (74%). 
• Cyfrifoldeb dros goginio: Roedd yr ymatebwyr sy’n gyfrifol am goginio (84%) yn fwy tebygol o ddweud bod ganddyn nhw hyder yng nghywirdeb labeli na’r rheiny nad ydyn nhw’n coginio (74%).

Hyder yn y gadwyn cyflenwi bwyd

Dywedodd tua dwy ran o dair o’r ymatebwyr (68%) fod ganddyn nhw hyder (hynny yw, eu bod yn hyderus iawn neu’n eithaf hyderus) yn y gadwyn cyflenwi bwyd. ^{(footnote 4)}

Roedd hyder yn y gadwyn cyflenwi bwyd yn amrywio rhwng gwahanol gategorïau o bobl yn y ffyrdd canlynol: 

• Grŵp oedran: Roedd yr ymatebwyr 75 oed neu hŷn (78%) yn fwy tebygol o nodi bod ganddyn nhw hyder yn y gadwyn cyflenwi bwyd na’r rheiny 54 oed neu’n iau (er enghraifft, 60% o’r rheiny rhwng 25 a 34 oed).
• NS-SEC: Roedd yr ymatebwyr â galwedigaethau (er enghraifft, 78% o gyflogwyr bach a gweithwyr ar eu liwt eu hunain) a myfyrwyr amser llawn (72%) yn fwy tebygol o ddweud bod ganddyn nhw hyder yn y gadwyn cyflenwi bwyd na’r rheiny a oedd yn ddi-waith yn y tymor hir a/neu erioed wedi gweithio (57%). 
• Rhanbarth (Lloegr) ^{(footnote 5)}: Roedd hyder yn y gadwyn cyflenwi bwyd yn amrywio fesul rhanbarth. Er enghraifft, roedd 74% o’r ymatebwyr yng Ngogledd-ddwyrain Lloegr a 72% o’r rheiny yn Ne-orllewin Lloegr yn hyderus yn y gadwyn cyflenwi bwyd o gymharu â 58% o’r rheiny yn Llundain Fwyaf.
• Diogeledd bwyd: Roedd yr ymatebwyr a oedd â lefelau uwch o ddiogeledd bwyd yn fwy tebygol o nodi eu bod yn hyderus yn y gadwyn cyflenwi bwyd na’r rheiny a oedd â lefelau is o ddiogeledd bwyd (er enghraifft, 72% o’r rheiny â diogeledd bwyd uchel o gymharu ag 57% o’r rheiny â diogeledd bwyd isel iawn).
• Grŵp ethnig: Roedd yr ymatebwyr gwyn (71%) yn fwy tebygol o ddweud bod ganddyn nhw hyder yn y gadwyn cyflenwi bwyd na’r ymatebwyr Asiaidd neu Asiaidd Prydeinig (57%). ^{(footnote 6)}
• Gorsensitifrwydd i fwyd: Roedd yr ymatebwyr ag alergedd bwyd (73%) a’r rheiny nad oes ganddyn nhw orsensitifrwydd i fwyd (70%) yn fwy tebygol o nodi bod ganddyn nhw hyder yn y gadwyn cyflenwi bwyd o gymharu â’r ymatebwyr ag anoddefiad bwyd (59%).

Ffynhonnell: Bwyd a Chi 2: Cylch 7

Gofynnwyd i’r ymatebwyr nodi pa mor hyderus oeddent fod y rheiny sydd â rhan allweddol yn y gadwyn cyflenwi bwyd yn sicrhau bod y bwyd y maen nhw’n ei brynu’n ddiogel i’w fwyta. Roedd yr ymatebwyr yn fwy tebygol o ddweud bod ganddynt hyder (hynny yw, yn hyderus iawn neu’n weddol hyderus) mewn ffermwyr (84%) ac mewn siopau ac archfarchnadoedd (81%) nag mewn siopau tecawê (54%) a gwasanaethau dosbarthu bwyd, er enghraifft Just Eat, Deliveroo, Uber Eats (39%). Dywedodd bron i un o bob pedwar o’r ymatebwyr (24%) nad ydyn nhw’n gwybod pa mor hyderus ydyn nhw bod gwasanaethau dosbarthu bwyd yn sicrhau bod y bwyd y maen nhw’n yn ei brynu’n ddiogel i’w fwyta (Ffigur 1). ^{(footnote 7)}

Ymwybyddiaeth o’r ASB ac ymddiriedaeth a hyder ynddi

Ymwybyddiaeth o’r ASB

Roedd y rhan fwyaf o’r ymatebwyr (89%) wedi clywed am yr ASB. ^{(footnote 8)}

Roedd ymwybyddiaeth o’r ASB yn amrywio rhwng gwahanol gategorïau o bobl yn y ffyrdd canlynol:

• Grŵp oedran: Roedd yr ymatebwyr hŷn yn fwy tebygol o fod wedi clywed am yr ASB na’r ymatebwyr iau. Er enghraifft, dywedodd 97% o’r rheiny rhwng 65 a 74 oed eu bod wedi clywed am yr ASB, o gymharu â 74% o’r rheiny rhwng 16 a 24 oed.
• Maint y cartref: Roedd yr ymatebwyr a oedd yn byw mewn cartrefi llai yn fwy tebygol o fod wedi clywed am yr ASB na’r rheiny a oedd yn byw mewn cartrefi mwy. Er enghraifft, roedd 95% o’r rheiny a oedd yn byw mewn cartrefi un person wedi clywed am yr ASB o gymharu ag 82% o’r rheiny a oedd yn byw mewn cartrefi gyda phum person neu fwy. 
• Incwm blynyddol y cartref: Roedd yr ymatebwyr ag incwm uwch yn fwy tebygol o fod wedi clywed am yr ASB na’r rheiny ag incwm is. Er enghraifft, dywedodd 97% o’r ymatebwyr ag incwm rhwng £64,000 a £95,999 eu bod wedi clywed am yr ASB o gymharu ag 82% o’r rheiny ag incwm llai nag £19,000.
• NS-SEC: Roedd yr ymatebwyr yn y rhan fwyaf o grwpiau galwedigaethol (er enghraifft, 96% o’r rheiny mewn galwedigaethau canolradd) yn fwy tebygol o fod wedi clywed am yr ASB na myfyrwyr amser llawn (72%) a’r rheiny a oedd yn ddi-waith yn y tymor hir a/neu erioed wedi gweithio (56%).
• Diogeledd bwyd: Roedd yr ymatebwyr a oedd â lefelau uwch o ddiogeledd bwyd yn fwy tebygol o fod wedi clywed am yr ASB na’r ymatebwyr a oedd â lefelau is o ddiogeledd bwyd (er enghraifft, 92% o’r rheiny â diogeledd bwyd uchel o gymharu ag 82% o’r rheiny â diogeledd bwyd isel).
• Grŵp ethnig: Roedd yr ymatebwyr gwyn (92%) yn fwy tebygol o fod wedi clywed am yr ASB o gymharu â’r ymatebwyr Asiaidd neu Asiaidd Prydeinig (71%).  ^{(footnote 9)}
• Cyfrifoldeb dros goginio: Roedd yr ymatebwyr sy’n gyfrifol am goginio (90%) yn fwy tebygol o fod wedi clywed am yr ASB na’r rheiny nad ydyn nhw’n coginio (69%).
• Cyfrifoldeb dros siopa am fwyd: Roedd yr ymatebwyr sydd yn gyfrifol am siopa am fwyd (90%) yn fwy tebygol o fod wedi clywed am yr ASB na’r rheiny nad ydyn nhw byth yn siopa am fwyd (70%).

Ffynhonnell: Bwyd a Chi 2: Cylch 7

Dywedodd y rhan fwyaf o’r ymatebwyr eu bod yn gwybod o leiaf rywfaint am yr ASB; dywedodd 5% eu bod yn gwybod llawer am yr ASB a’i gwaith; a dywedodd 48% eu bod yn gwybod ychydig am yr ASB a’i gwaith. Dywedodd tua thraean (34%) o’r ymatebwyr eu bod wedi clywed am yr ASB ond nad oedden nhw’n gwybod dim amdani. Dywedodd 6% nad oedden nhw wedi clywed am yr ASB cyn iddyn nhw gael gwahoddiad i gymryd rhan yn arolwg Bwyd a Chi 2, a dywedodd 7% nad oedden nhw erioed wedi clywed am yr ASB (Ffigur 2). ^{(footnote 10)} 

Roedd gwybodaeth am yr ASB yn amrywio rhwng gwahanol gategorïau o bobl yn y ffyrdd canlynol:

• Grŵp oedran: Roedd yr ymatebwyr rhwng 35 a 74 oed (er enghraifft, 63% o’r rheiny rhwng 45 a 54 oed) yn fwy tebygol o ddweud eu bod yn gwybod am yr ASB, o gymharu â’r ymatebwyr iau (36% o’r rheiny rhwng 16 a 24 oed) neu’r ymatebwyr hynaf (47% o’r rheiny 75 oed a hŷn). 
• Incwm blynyddol y cartref: Roedd yr ymatebwyr ag incwm uwch yn fwy tebygol o ddweud eu bod yn gwybod am yr ASB o gymharu â’r ymatebwyr ag incwm is (er enghraifft, 63% o’r rheiny ag incwm rhwng £32,000 a £63,999 o gymharu â 46% o’r rheiny ag incwm o lai nag £19,000). 
• NS-SEC: Roedd yr ymatebwyr mewn galwedigaethau rheoli, gweinyddol a phroffesiynol (60%) yn fwy tebygol o ddweud eu bod yn gwybod am yr ASB na’r rheiny mewn galwedigaethau eraill (er enghraifft, 47% o’r rheiny mewn galwedigaethau gwaith ailadroddus a lled-ailadroddus). Y rheiny a oedd yn ddi-waith am gyfnod hir a/neu nad oedden nhw erioed wedi gweithio (31%) a myfyrwyr amser llawn (36%) oedd lleiaf tebygol o ddweud eu bod yn gwybod am yr ASB.
• Rhanbarth (Lloegr) ^{(footnote 11)}: Roedd gwybodaeth am yr ASB yn amrywio fesul rhanbarth. Er enghraifft, dywedodd 61% o’r ymatebwyr yn Ne-orllewin Lloegr eu bod yn gwybod am yr ASB o gymharu â 41% o’r rheiny yn Llundain Fwyaf a 48% o’r rheiny yn Nwyrain Lloegr.
• Trefol / gwledig: Roedd yr ymatebwyr mewn ardaloedd gwledig (61%) yn fwy tebygol o ddweud eu bod yn gwybod am yr ASB na’r rheiny mewn ardaloedd trefol (52%)**.
• Grŵp ethnig: Roedd yr ymatebwyr gwyn (55%) yn fwy tebygol o ddweud eu bod yn gwybod am yr ASB nag ymatebwyr Asiaidd neu Asiaidd Prydeinig (42%).  ^{(footnote 12)}
• Gorsensitifrwydd i fwyd: Roedd yr ymatebwyr ag alergedd bwyd (63%) yn fwy tebygol o ddweud eu bod yn gwybod am yr ASB na’r ymatebwyr heb orsensitifrwydd i fwyd (53%).
• Cyfrifoldeb dros goginio: Roedd yr ymatebwyr sy’n gyfrifol am goginio (55%) yn fwy tebygol o ddweud eu bod yn gwybod am yr ASB o gymharu â’r rheiny nad ydyn nhw’n coginio (35%). 
• Cyfrifoldeb dros siopa am fwyd: Roedd yr ymatebwyr sy’n gyfrifol am siopa am fwyd (56%) yn fwy tebygol o ddweud eu bod yn gwybod am yr ASB na’r rheiny nad ydyn nhw byth yn siopa (28%). 

Ymddiriedaeth yn yr ASB

Gofynnwyd i’r ymatebwyr a oedd ag o leiaf rywfaint o wybodaeth am yr ASB i ba raddau yr oeddent yn ymddiried yn yr ASB i wneud ei gwaith, hynny yw sicrhau bod bwyd yn ddiogel ac yn cyd-fynd â’r hyn sydd ar y label. Dywedodd y rhan fwyaf (69%) o’r ymatebwyr eu bod yn ymddiried yn yr ASB i wneud ei gwaith. Nid oedd 27% o’r ymatebwyr yn ymddiried ynddi y naill ffordd na’r llall i wneud ei gwaith, a dywedodd 2% o’r ymatebwyr nad oedden nhw’n ymddiried yn yr ASB i wneud hyn. ^{(footnote 13)}

Roedd ymddiriedaeth yn yr ASB yn amrywio rhwng gwahanol gategorïau o bobl yn y ffyrdd canlynol:

• Grŵp oedran: Roedd yr ymatebwyr iau yn fwy tebygol o ddweud eu bod yn ymddiried yn yr ASB i wneud ei gwaith na’r ymatebwyr hŷn. Er enghraifft, dywedodd 83% o’r ymatebwyr 16-24 oed eu bod yn ymddiried yn yr ASB i wneud ei gwaith, o gymharu â 65% o’r rheiny 65-74 oed. 
  Maint y cartref: Roedd yr ymatebwyr a oedd yn byw mewn cartrefi mwy yn fwy tebygol o ddweud eu bod yn ymddiried yn yr ASB i wneud ei gwaith na’r rheiny a oedd yn byw mewn cartrefi llai. Er enghraifft, dywedodd 81% o’r ymatebwyr a oedd yn byw mewn cartrefi 4 person eu bod yn ymddiried yn yr ASB i wneud ei gwaith, o gymharu â 62% o’r rheiny mewn cartrefi 1 person. 

Dywedodd y rhan fwyaf o’r ymatebwyr eu bod yn hyderus y gellir dibynnu ar yr ASB (neu’r asiantaeth o’r llywodraeth sy’n gyfrifol am ddiogelwch bwyd) i ddiogelu’r cyhoedd rhag risgiau sy’n gysylltiedig â bwyd (fel gwenwyn bwyd neu adweithiau alergaidd rhag bwyd) (79%). Roedd tua thri chwarter o’r ymatebwyr yn hyderus bod yr ASB yn cymryd camau priodol os nodir risg sy’n gysylltiedig â bwyd (76%), ac roeddent yn hyderus bod yr ASB wedi ymrwymo i gyfathrebu’n agored â’r cyhoedd am risgiau sy’n gysylltiedig â bwyd (72%).  ^{(footnote 14)}

Ymddiriedaeth mewn gwyddoniaeth a sefydliadau

Gofynnwyd i’r ymatebwyr pa mor hyderus oedden nhw bod ymchwil wyddonol yn arwain at gasgliadau cywir. Dywedodd tua 8 o bob 10 (78%) o’r ymatebwyr eu bod yn hyderus bod ymchwil wyddonol yn arwain at gasgliadau cywir.  ^{(footnote 15)}

Ffynhonnell: Bwyd a Chi 2: Cylch 7

Gofynnwyd i’r ymatebwyr pa ffactorau, o restr benodol, a fyddai’n gwneud iddyn nhw ymddiried yn fwy mewn sefydliad a pha rai fyddai’n gwneud iddynt ymddiried yn llai. Dywedodd tua thri chwarter (74%) o’r ymatebwyr y bydden nhw’n ymddiried yn fwy mewn sefydliad pe bai’n sicrhau bod y dystiolaeth wyddonol sy’n sail i unrhyw benderfyniadau ar gael yn agored, a dywedodd 69% o’r ymatebwyr y bydden nhw’n ymddiried yn fwy mewn sefydliad pe bai’n seilio penderfyniadau a chyngor ar dystiolaeth wyddonol. Dywedodd dwy ran o dair (66%) o’r ymatebwyr y bydden nhw’n ymddiried yn fwy mewn sefydliad pe bai’n defnyddio cyngor arbenigol annibynnol i lywio unrhyw benderfyniadau, a dywedodd 22% na fyddai hyn yn gwneud gwahaniaeth i faint yr oedden nhw’n ymddiried mewn sefydliad. Dywedodd tua 1 o bob 10 o’r ymatebwyr nad oedden nhw’n gwybod sut y byddai’r ffactorau hyn yn effeithio ar eu hymddiriedaeth o sefydliad (Ffigur 3). ^{(footnote 16)}